આજના ડિજિટલ યુગમાં સ્માર્ટફોન આપણા જીવનનો સૌથી મહત્વપૂર્ણ ભાગ બની ગયો છે. ફોટા, વિડિયો, બેંકિંગ એપ્સ, વોટ્સએપ ચેટ્સ, ઈમેઈલ્સ, પાસવર્ડ્સ, સોશિયલ મીડિયા લોગિન – બધું જ આપણું પર્સનલ અને પ્રોફેશનલ ડેટા ફોનમાં જ સંગ્રહિત હોય છે.

જ્યારે આપણે નવો ફોન લઈએ છીએ ત્યારે જૂનો ફોન વેચી દઈએ છીએ અથવા એક્સચેન્જ કરીએ છીએ. મોટાભાગના લોકો માત્ર ફેક્ટરી રીસેટ (Factory Reset) કરીને માને છે કે બધું ડેટા ડિલીટ થઈ ગયું છે. પરંતુ હકીકત એ છે કે ફેક્ટરી રીસેટ પૂરતું નથી. ડેટા ખાસ સોફ્ટવેરની મદદથી ફરીથી પુનઃપ્રાપ્ત કરી શકાય છે.

આ લેખમાં આપણે સમજશું કે ફોન વેચતા પહેલાં કઈ કઈ સાવચેતી રાખવી જોઈએ, કઈ રીતથી ડેટાને કાયમ માટે ડિલીટ કરી શકાય છે, અને ક્યાં ક્યાં લોકો ભૂલ કરે છે જેના કારણે ડેટા ચોરી થઈ જાય છે.

---

1. ફેક્ટરી રીસેટ કેમ પૂરતું નથી?

• જ્યારે તમે ફેક્ટરી રીસેટ કરો છો ત્યારે ડેટા સપાટી પરથી દૂર થઈ જાય છે, પરંતુ તે હજી પણ ફોનની મેમરી સેક્ટરમાં (storage sectors) રહે છે.
• સામાન્ય યુઝરને લાગે છે કે બધું ડિલીટ થઈ ગયું છે, પણ ડેટા રિકવરી ટૂલ્સ (Data Recovery Tools) તેને સરળતાથી પુનઃપ્રાપ્ત કરી શકે છે.
• આ કારણે બેંકિંગ ડીટેલ્સ, ફોટા, સોશિયલ મીડિયા લોગિન જેવી સેન્સિટિવ માહિતી ખોટા હાથમાં પડી શકે છે.

👉 ઉદાહરણ:
ધારો કે કોઈ વ્યક્તિ પોતાનો જૂનો ફોન ઓએલએક્સ (OLX) અથવા કેશિફાય (Cashify) પર વેચે છે. ખરીદદારે જો રિકવરી ટૂલ્સનો ઉપયોગ કરે તો તે વોટ્સએપ ચેટ્સ, ફોટોઝ અને બેંક એકાઉન્ટ ડીટેલ્સ પણ મેળવી શકે છે.

---

2. ફોનમાં કયો ડેટા સૌથી જોખમી છે?

📂 ડેટાનો પ્રકાર	⚠️ જોખમ
ફોટા અને વિડિયો	પ્રાઈવસી લીક, મિસયૂઝ, બ્લેકમેઇલ
વોટ્સએપ/ચેટ્સ	પર્સનલ અને પ્રોફેશનલ ચર્ચા લીક
બેંકિંગ એપ્સ	ફ્રોડ, ઓનલાઇન ચોરી, એકાઉન્ટ ખાલી
ઇમેઇલ્સ	પાસવર્ડ રીસેટ, પ્રોફેશનલ ડેટા ચોરી
પાસવર્ડ્સ	સોશિયલ મીડિયા હેકિંગ
બ્રાઉઝર હિસ્ટ્રી	લોગિન ઇન્ફોર્મેશન ચોરી

---

3. ડેટા સુરક્ષિત કરવા માટે પગલાં

(a) બેકઅપ લો

ફોન વેચતા પહેલાં તમારાં મહત્વપૂર્ણ ફોટા, વિડિયો અને ડોક્યુમેન્ટ્સનું બેકઅપ લો.

• Google Drive, OneDrive, iCloud નો ઉપયોગ કરો.
• Google Photos માં ફોટા ઓટોમેટિક બેકઅપ કરો.
• મહત્વપૂર્ણ ડોક્યુમેન્ટ્સ પેન ડ્રાઇવ અથવા લેપટોપમાં મૂકી દો.

---

(b) સિમ અને મેમરી કાર્ડ દૂર કરો

ઘણા લોકો ઉતાવળમાં ફોન વેચી દે છે અને મેમરી કાર્ડ અથવા સિમ કાર્ડ અંદર રહી જાય છે.

• સિમ કાર્ડથી તમારું બેંકિંગ, OTP અને પર્સનલ કૉલ ડીટેલ્સ ચોરી થઈ શકે છે.
• મેમરી કાર્ડમાં ફોટા અને ગીતો ઉપરાંત પર્સનલ ફાઈલો રહેતી હોય છે.

---

(c) સેવ કરેલા પાસવર્ડ્સ કાઢી નાખો

બ્રાઉઝરમાં સેવ કરેલા પાસવર્ડ્સ, ગૂગલ ક્રોમ/ફાયરફોક્સની autofill સેટિંગ્સ ક્લિયર કરો.

• WhatsApp, Facebook, Instagram, Twitter જેવી એપ્સમાંથી Logout કરો.
• બેંકિંગ એપ્સમાં saved accounts ડિલીટ કરો.

---

(d) Google Account અને FRP દૂર કરો

FRP (Factory Reset Protection) એ Android 5.0 પછી ઉમેરાયેલ ફીચર છે.

• જો તમે Google Account ડિલીટ કર્યા વગર ફોન રીસેટ કરો તો નવા માલિકને ફોન ઉપયોગમાં નહીં આવે.
• સેટિંગ્સ → Accounts → Remove Account

---

(e) ડમી ડેટા ઓવરરાઇટ કરો

ફોનમાંથી ડેટા એકવાર ડિલીટ કર્યા પછી ડમી ડેટા દાખલ કરો.

• મોટા મૂવીઝ, ગીતો, વીડિયો, બિનજરૂરી ફાઈલો મૂકી દો.
• પછી ફરીથી ફેક્ટરી રીસેટ કરો.
• આથી તમારો જૂનો ડેટા ઓવરરાઇટ થઈ જશે.

---

4. Android ફોન માટે સ્ટેપ-બાય-સ્ટેપ ગાઇડ

1. Settings → System → Reset Options
2. Erase All Data (Factory Reset)
3. Google Account દૂર કરવો ભૂલશો નહીં
4. Reset કર્યા પછી dummy data નાખો
5. ફરીથી Reset કરો

---

5. iPhone (iOS) માટે સ્ટેપ-બાય-સ્ટેપ ગાઇડ

1. Settings → Apple ID → Sign Out
2. Settings → General → Transfer or Reset iPhone
3. Erase All Content and Settings
4. iCloud પરથી બેકઅપ લઈ લો
5. ખાતરી કરો કે Find My iPhone બંધ છે

---

6. ચેકલિસ્ટ (ફોન વેચતા પહેલાં ચકાસો)

✅ શું કર્યું?	📌 સ્ટેટસ
બેકઅપ લેવાયો?	✔️
સિમ અને મેમરી કાર્ડ દૂર કર્યા?	✔️
Google/Apple Account દૂર કર્યું?	✔️
Saved પાસવર્ડ્સ ડિલીટ કર્યા?	✔️
ડમી ડેટા ઓવરરાઇટ કર્યું?	✔️
ફાઈનલ ફેક્ટરી રીસેટ કર્યું?	✔️

---

7. સામાન્ય પ્રશ્નો (FAQ)

Q1: શું ફક્ત ફેક્ટરી રીસેટથી બધું ડેટા ડિલીટ થઈ જાય છે?
👉 નહીં. ડેટા રિકવરી સોફ્ટવેરથી તેને પાછું મેળવવામાં આવે છે.

Q2: ફોન વેચતા પહેલાં સિમ/મેમરી કાર્ડ કેમ દૂર કરવું જોઈએ?
👉 કારણ કે તેમાં વ્યક્તિગત માહિતી, કોન્ટેક્ટ્સ અને OTP હિસ્ટ્રી હોય છે.

Q3: શું iPhone માં પણ ડેટા ચોરી થઈ શકે છે?
👉 હા, જો iCloud account દૂર ન કરાય તો ડેટા એક્સેસ થઈ શકે છે.

Q4: ડમી ડેટા ઓવરરાઇટ કરવું કેટલું જરૂરી છે?
👉 ખૂબ જ જરૂરી. તે તમારા જૂના ડેટાને કાયમી રીતે ઓવરરાઇટ કરે છે.

---

8. સારાંશ

• ફોન વેચતા પહેલાં ફક્ત ફેક્ટરી રીસેટ કરવું પૂરતું નથી.
• બેકઅપ લો, એકાઉન્ટ્સ દૂર કરો, પાસવર્ડ્સ કાઢી નાખો.
• ડમી ડેટા નાખીને ઓવરરાઇટ કરો અને પછી ફરીથી રીસેટ કરો.
• આ રીતે જ તમે તમારી પ્રાઈવસી અને ડેટાને સુરક્ષિત રાખી શકશો.