દરમિયાન, ઘણી વાર ઘરે કે વાહનમાં ચલાવતી વખતે એવો અનુભવ થાય છે કે જ્યારે તમે પેટ્રોલ પંપ પર પેટ્રોલ ભરવા જશો, ત્યારે મીટરમાં દર્શાવેલી લિટર સંખ્યા પ્રમાણે પૂરતું પેટ્રોલ નથી ભરી રહ્યાં શકાય. કેટલાક ગ્રાહકો કહે છે કે “ મેં ૧૦૦૦ રૂપિયાની પેટ્રોલ ભરી, પરંતુ મીટર બતાવે છે ઓછું ” કે “પંપ પર મોટેભાગે પરંતો લિટર ઓછું જ આવે છે”.
એવું લાગવાને કારણે ઘણા લોકોને શંકા થાય છે કે શું જુદા-જુદા પેટ્રોલ પંપો “short delivery” કરી રહ્યાં છે? જો તમારી પસંદ કેટલીકવાર આવી છે, તો કાયદા મુજબ તમારા હકમાં શું છે, ક્યાં ફરિયાદ કરી શકો છો, અને કોન્સ્યુમર તરીકે શું ધ્યાનમાં રાખવું જોઈએ — તેમાં પૂર્ણ માર્ગદર્શિકા અહીં છે.
📌 શું કહાણી છે?
- કોઈ ગ્રાહક જ્યારે પેટ્રોલ પંપ પર જતા હોય, ત્યારે પેટ્રોલની ખરીદની પ્રક્રિયા થોડી સરળ લાગતી હોય છે: મુદ્રાંકિત મીટર દ્વારા લિટર બતાવાય છે, તમારું ચુકવવું);}
- પરંતુ કેટલીક તપાસોમાં જાણવા મળ્યું છે કે કેટલીક પેટ્રોલ પંપની nozzles ან મીટર ઓવરસાઇઝ/કલિબ્રેશન ખોટું હોવાની સ્થિતિમાં “short delivery” થાય છે. ઉદાહરણરૂપ, એક અહેવાલ અનુસાર, કોલકાતા શહેરમાં કેટલાક પંપોમાં 5 લિટર ભરવામાંથી 60 મિલી‐લિટર (ml) ઓછું આપવા જોવા મળ્યું.
- આવી જગ્યાએ ખાસ કરીને “પેટ્રોલ મીટર યોગ્ય રીતે કલિબ્રેટેડ નથી” અથવા “પરમિશન સ્ટેમ્પ નથી” જેવી સમસ્યાઓ જોવા મળે છે.
⚖️ કાયદાકીય અધિશાસન – ક્યાં છે નિયમો?
- દેશમાં ગ્રાહકોને સુરક્ષા આપવા માટે અને માપદંડો (weights & measures) યોગ્ય રીતે હોવા માટે Legal Metrology Act, 2009 લાગુ છે.
- આ એક્ટ હેઠળ માપણી ઉપકરણો (જેમ કે પેટ્રોલ પંપના મીટર)ને નિયમિત રીતે તપાસવાની, સ્ટેમ્પ અને સર્ટિફિકેટ હોવાની ફરજ છે.
- જો માપણી ખોટી હોય, મીટર սխલ હોય, તો તે “unfair trade practice” અથવા “દુકાનદાર દ્વારા ગ્રાહકને છેતરવાની પ્રવૃત્તિ” ગણાઈ શકે છે.
📝 તમારા અધિકાર – તમે શું માંગ કરી શકો છો?
- જ્યારે પેટ્રોલ ભરાવતાં રહો છો, તો પહેલા મીટર જો “Zero” પર છે કે નહીં એ તપાસો.
- તોમારે માંગ કરી શકો છો કે પીએમફive-લિટરના માપણી કેન (5 L accurate measure) બતાવવામાં આવે – તે કેન પેટ્રોલ પંપ કાયદેસરની રીતે રાખતી હોય છે, તમારૂં માપણી ચકાસવાનું સાધન.
- જો માપણી કે મીટર દ્વારા બતાવેલી લિટર સંખ્યા કરતાં પુરી રીતે પેટ્રોલ મળી ના હોય, તો પંપ મેનેજરને જાણ થવા દો – ઉદાહરણ તરીકે, “હું 10 લિટર ભરાવું છું, આપ 9.5 લિટર જ આપી રહ્યાં છો?”
- આવું સમજાવવાની સલાહ: કોઈ પણ લેખિત બિલ/રસીદ લઇ લો જેમાં ભરવાની તારીખ, સમય, પંપનું નામ, નોઝલ નંબર વગેરે હશે.
- નજર રાખો કે પંપનું માપણી કેટલાંક દિવસ/મહિને ચેક થયેલું છે કે નહીં – ઘણા સમયથી પ્રમાણપત્ર (calibration certificate) નથી, તો નક્કર સમસ્યા હોઈ શકે છે.
📍 કેવી રીતે ફરિયાદ કરશો – પગલાંબદ્ધ માર્ગ
| પગલું | વિગત |
|---|---|
| પહેલું | પંપ મેનેજર સાથે વાત કરો, માપણી કેન જોવા માગો. |
| બીજું | પુરાવા એકત્ર કરો – બિલ/રસીદ, સમય, તારીખ, ફોટો/વિડિયો જો શક્ય હોય. |
| ત્રીજું | તમારાં રાજ્ય/જિલ્લાના Legal Metrology Department (વજન માપ વિભાગ) અથવા નજીકના માં Inspector/oficer ને લખિત ફરિયાદ કરો. |
| ચોથું | તમારે પણ નિશ્ચિત કરી શકો છો કે તે પંપ વિષયક તેલ કંપનીની હેલ્પલાઇન પર ફરિયાદ નોંધાવી છે. ઉદાહરણ: Hindustan Petroleum Corporation Limited હેલ્પલાઇન મા ઓનલાઈન ફોર્મ. |
| પાંચમું | જો મુખ્ય ફરિયાદે યોગ્ય જવાબ ન આપે તો, National Consumer Helpline (1800-11-4000) અથવા 14404 પર પણ ફરિયાદ કરી શકો છો |
| છ huet | તે પછી, જો તમારે લાગે કે પરિસ્થિતિ ગંભીર છે તો ગ્રાહક સુરક્ષા ફોરમ કે કસ્ટમર કોર્ટમાં પણ અરજી કરી શકો છો. |
📊 મેટ્રિક્સ: પંપებთან સંબંધિત સામાન્ય ખામીઓ અને તમારા પગલાં
| સમસ્યા | સંભવિત કારણ | તમે શું કરી શકો છો |
|---|---|---|
| મીટરમાં દર્શાવેલા લિટર કરતાં ઓછું ભરાવવું | મીટર ક્લિબ્રેશન છેતર / નવીનકરણ નથી | માપણી કેन માગો, પંપ મેનેજર સાથે ચર્ચા કરો |
| બિલમાં સ્પષ્ટ લિટર નહિ બતાવવું | બિનલેખિત પ્રવૃત્તિ / જાહેરદર્શન ઓછું | બિલ જણાવ્યું છે કે નહીં તે તપાસો, ફોટો લો |
| કનેક્શન નંબર, નોઝલ નંબર બ્લર થઇ ગયું છે | મેનેજમેન્ટ મોડી, સ્ટેમ્પ અને સર્ટિફિકેટ ચૂક્યા છે | સ્ટેમ્પની સત્યતા ચકાસો, વિભાગને જાણ કરો |
| äher کوئی redressal લૉંગ નથી | વિભાગીય કાર્યવાહી મોડું | થોડા દિવસ આપો, પછી ધ્વારા escalate કરો |
🔍 કેટલીક મહત્વપૂર્ણ બાબતો અને ટિપ્સ
- બિલ લેવાં પહેલા જ મીટર “0” પર છે કે નહીં, નોંધો.
- ચૂકવણી પછી તરત જો લિટર સંખ્યા ઓછાં લાગે તો તરત તમે પોલિસી / મેનેજર સામે સ્પષ્ટ પૂછો.
- ફોટો અથવા વિડિયો લેવાં જતા તમે બ્લર અથવા ઠૂંઠ-ચિત્રોથી બચો – ખુલી સૌ સ્પષ્ટ હોવું જોઈએ.
- થોડા લોકોને લાગે છે “ઈશ્યુ નોર્મલ છે” – પણ જો વારંવાર ઓછી માત્રા મળે છે, તો તેને અવગણવું નહીં.
- રાજ્યભિન્ન રીતે નિયામક વિભાગ કે સેવાનો ગુણવત્તા અલગ હોઈ શકે છે – તમે તમારા રાજયના Legal Metrology વિભાગની વેબસાઈટ તપાસો.
- સમયસર કાર્યવાહી કરવામાં આવે તો પમ્પ ઓપરેટર દંડ, લાયસન્સ રદ કરવા જેવા પગલાંનો સામનો કરી શકે છે.
✅ સારાંશ
જો તમને પેટ્રોલ ભરાવતા વખતે મીટર મુજબ પૂરતું પેટ્રોલ નહીં મળી રહ્યું હોય, તો તમારી પાસે કાયદાકીય અધિકાર છે.
દરેક પંપ પર માપણી કેન હોવી જોઈએ, મીટર સત્ય હોવી જોઈએ, બિલ લેવવો જોઈએ, અને જો કોઈ ખોટ થાય છે તો તમારું પહેલું પગલું હોવું જોઈએ — મેનેજર-શ્રોખ, પછી અધિકારી વિભાગ, પછી ગ્રાહક અધિકાર ફોરમ.
કાયદાકીય દૃષ્ટિએ, Legal Metrology Act, 2009 હેઠળ માપદંડો હોવા છતાં પાલના ન થવી એ ગંભીર બનાવ છે.
નોટ: આ લેખમાં ધારાવાહિક માહિતી આપેલ છે જે સામાન્ય જનસમજ માટે છે. કોઈ ચોક્કસ કેસ માટે કે નોંધણી માટે તમારે અધિકૃત કાનૂની સલાહકાર અથવા વકીલની સલાહ લેવી યોગ્ય રહેશે.
