Income Tax : લગ્નમાં ગિફ્ટ તરીકે તમે કેટલા રૂપિયા લઈ શકો છો? ઇન્કમ ટેક્સના ખાસ નિયમો, સાવધાની, દંડ અને સંપૂર્ણ માર્ગદર્શિકા

Bhavik Patel

Published on: 25 November 2025

ભારતમાં લગ્નનો સિઝન આવે એટલે ઘરમાં ભીડ, હાસ્ય, ઉજવણી, પરંપરાઓ અને શુભેચ્છાઓનો માહોલ છવાઈ જાય છે. આ ઉજવણીમાં સૌથી વિશેષ ભાગ હોય છે ભેટો (Gifts) — સંબંધી, મિત્રો, પાડોશીઓ, ઓળખીતાઓ દરેક તરફથી નવદંપતીને આશીર્વાદ રૂપે ભેટો મળતી હોય છે.

પણ એક મોટો સવાલ ઘણા લોકોના મનમાં ઊભો થાય છે—
👉 લગ્નમાં ગિફ્ટ તરીકે કેટલી રકમ લઈ શકાય?
👉 શું વધારે રોકડ લેવું કાયદેસર છે?
👉 ક્યારે ટેક્સ લાગશે અને ક્યારે નહીં?
👉 ક્સી લગ્નની ભેટ પર IT વિભાગ દંડ પણ કરી શકે છે?

આજના સમયમાં Income Tax Act અને Financial Regulations વિશે જાણવું ખૂબ જ જરૂરી છે, કારણ કે નાની ભૂલ પણ મોટા દંડમાં ફેરવાઈ શકે છે.

આ સમગ્ર વિગતવાર લેખમાં લગ્નમાં મળતી ભેટો પર લાગતા નિયમો, ટેક્સથી છૂટ, મર્યાદા, દંડ, સુરક્ષિત ગિફ્ટ પદ્ધતિઓ, સ્રોત પુરાવા, ચાર્ટ, ટેબલ અને FAQs — બધું એક જ જગ્યાએ તમને મળશે.

ભાગ-1 : લગ્નમાં મળતી ભેટો પર સરકારનો મોટો નિયમ — NO TAX

1. શું લગ્નની ભેટો ટેક્સેબલ છે?

ઇન્કમ ટેક્સ એક્ટની કલમ 56(2)(x) મુજબ વ્યક્તિને મળેલી ભેટ (Gift) 50,000થી વધુ હોય તો તે “Income from Other Sources” તરીકે ટેક્સેબલ ગણાય છે.
પરંતુ લગ્ન એક માત્ર એવો પ્રસંગ છે, જ્યાં મળેલી:

ભાગ-2 : પરંતુ રોકડ પર છે એક મહત્વનો કાયદો—₹2 લાખની મર્યાદા

ભલે ભેટ પર ટેક્સ લાગતો ના હોય,
પણ Income Tax Actની કલમ 269ST મુજબ:

⚠️ એક દિવસમાં, એક વ્યક્તિ પાસેથી ₹2,00,000થી વધુ રોકડ લેવો કાયદેસર નથી.

ઉદાહરણ:

તમે તમારા કાકાથી ₹1.80 લાખ લઈ શકો છો — ✔️
પરંતુ ₹2.25 લાખ રોકડ લેશો તો — ❌ કાયદાનો ભંગ

આ નિયમ કડક છે. કારણ: મની લોન્ડરિંગ, બ્લેક મની રોકવી.

ભાગ-3 : દંડ કેટલો લાગે? (Penalty as per Section 271DA)

જો કોઈ વ્યક્તિ આ નિયમ તોડે છે તો:

દંડ = જેટલું રોકડ તમે ગેરકાયદેસર સ્વીકાર્યું તેનાં 100%

ઉદાહરણ:

ગેરકાયદેસર કેશ ગિફ્ટ	દંડ (Penalty)
₹2.50 લાખ	₹2.50 લાખ
₹3.00 લાખ	₹3.00 લાખ
₹5.00 લાખ	₹5.00 લાખ

👉 તો સમજજો—3 લાખની રોકડ ભેટ લીધી એટલે 3 લાખનો સીધો દંડ!

ભાગ-4 : લગ્નગિફ્ટ માટે Allowed & Not Allowed BOX (Very Important Table)

Mode	Allowed?	Remarks
Cash up to ₹2 lakh	✔️	એક વ્યક્તિ તરફથી, એક જ દિવસે
Cash above ₹2 lakh	❌	100% દંડ લાગશે
Bank Transfer (NEFT/RTGS/IMPS)	✔️	કોઈ મર્યાદા નથી
Cheque / DD	✔️	પૂર્ણપણે કાયદેસર
Gold Jewellery	✔️	ટેક્સ-ફ્રી
Flat / Plot / Property	✔️	ટેક્સ-ફ્રી (લગ્ન પ્રસંગે)
Vehicle (Car/Bike)	✔️	ટેક્સ-ફ્રી

ભાગ-5 : 3500 શબ્દો સુધી લેખને સમજણરૂપ બનાવવા માટે — વિસ્તૃત માહિતી

હવે લેખને વ્યાપક બનાવવા, નીચેના બધા વિભાગો વિગતવાર આપવામાં આવે છે.

ભાગ-6 : લોકો શું ભૂલ કરે છે? ટોપ 6 ભૂલો

1. સમજતા કે ભેટ ટેક્સ ફ્રી એટલે કંઇપણ લઇ શકાય.

મોટी ભૂલ. ટેક્સ ફ્રી ≠ કાયદેસર રીતે Cash unlimited.

2. “નામ નહીં આવે” નામે રોકડ લેવો

Income Taxનું software AIR/SFT Transactions થી બધું પકડી લે છે.

3. બેન્કમાં મોટી રકમ ડિપોઝિટ કર્યા પછી PAN ના આપવો

PAN વગર મોટું કેશ ડિપોઝિટ સીધું red flag.

4. અલગ-અલગ લોકોને “નેમલી” બનાવી ₹2 લાખથી વધુ લેવા

IT વિભાગ “same event pooling” પણ ચેક કરે છે.

5. હવવાણીમાં વધુ Cash રાખવું

કોઇ ચેકિંગ થાય તો પુરાવા નહીં હોય.

6. ડિજિટલ પુરાવા કે સ્રોત ન રાખવો

ભાગ-7 : સલામત રીતે ગિફ્ટ સ્વીકારવાની 8 સારા અભ્યાસ (Best Practices)

✔️ 1. Possible હોય ત્યાં Bank Transfer કરાવો

આ સૌથી Safe, legal અને traceable method.

✔️ 2. Cash માત્ર ₹2 lakh સુધી જ લો

એક વ્યક્તિ તરફથી, એક જ દિવસે.

✔️ 3. Gift Deed બનાવી શકો છો

ખાસ કરીને મોંઘી ગિફ્ટ (જ્વેલરી/કાર/મિલકત).

✔️ 4. ફોટા, વિડિયો, કાર્ડ—યાદ રાખો

Even ફોટோக્રાફી occasion proof આપે છે.

✔️ 5. બેન્કમાં એક સાથે મોટી રકમ ના નાખો

Post-event deposits gradually.

✔️ 6. Gifts record sheet રાખો

Excel/Notebook માં લખી રાખો.

✔️ 7. ગિફ્ટ આપનાર Relatives વિશે માહિતી રાખો

સંબંધ સાબિત કરી શકો.

✔️ 8. હાથવગું પુરાવું હંમેશા રાખો

“Gift Occasion Evidence” ખૂબ જ ઉપયોગી પડે.

ભાગ-8 : લગ્નગિફ્ટ પર ટેક્સ લાગવાની 5 પરિસ્થિતિઓ (When Gifts Become Taxable)

પરિસ્થિતિ -1:
લગ્ન બાદ મળેલી ભેટ ટેક્સેબલ થઈ જાય છે.

પરિસ્થિતિ -2:
લગ્ન સિવાય કોઈ Function પર મળેલી રકમ ટેક્સેબલ.

પરિસ્થિતિ -3:
Non-Relative પાસેથી પ્રાપ્ત ભેટ 50,000થી વધુ હશે તો ટેક્સ લાગશે.

પરિસ્થિતિ -4:
કંપની, NGO, Trust, Client ગિફ્ટ આપે તો તે Taxable.

પરિસ્થિતિ -5:
Gift as business earning = taxable under “Business Income”.

ભાગ-9 : સરળ ચાર્ટ—લગ્ન ગિફ્ટ ટેક્સ Rules Summary

                ┌──────────────┐
                │   Marriage    │
                │     Event     │
                └───────┬──────┘
                        │
          ┌─────────────┴──────────────┐
          │                              │
   Gifts (Any Type)            Cash from one person > ₹2 lakh
      = TAX FREE                         = OFFENCE
                                         = 100% Penalty

ભાગ-10 : FAQs — લોકો સૌથી વધારે પૂછતા 10 પ્રશ્નો

Q1. શું આખી જિંદગીમાં ₹2 લાખથી વધુ Cash Gift લઈ શકાતું નથી?

→ લઈ શકાતું છે. મર્યાદા એક જ વ્યક્તિ અને એક જ દિવસ માટે છે.

Q2. જો કોઈએ 3 લાખ રોકડ આપી દીધા તો શું કરવું?

→ તેમને Bank Transfer કરવા કહો અને Cash પાછું આપો.

Q3. શું ભાઈ-બહેન પાસેથી Gifts Unlimited લઈ શકાય?

→ હા, લગ્ન પ્રસંગે સંપૂર્ણ ટેક્સ-ફ્રી. પરંતુ cash-limit rule SAME.

Q4. શું Gift-Deed ફરજિયાત છે?

→ નહીં. પરંતુ future proofing માટે ખુબ ઉપયોગી.

Q5. શું સોના/જ્વેલરી પર ટેક્સ નથી?

→ નથી, જો લગ્ન પ્રસંગે આપવામાં આવ્યું હોય.

ભાગ-11 : મેટ્રિક્સ—લોકોએ કેવી રીતે ભેટ લેવી જોઈએ?

Gift Type	Recommended	Reason
Cash	⭐⭐	Risk of penalty
Bank Transfer	⭐⭐⭐⭐⭐	Safe & Traceable
Cheque	⭐⭐⭐⭐	Legal, safe
Jewellery	⭐⭐⭐⭐⭐	Non-taxable on marriage
Property	⭐⭐⭐⭐	Documentation required
Expensive Items	⭐⭐⭐	Need Gift Deed

NOTE (as requested):

આ લેખ માત્ર જનરલ માહિતી માટે રચાયેલ છે. વ્યક્તિગત ટેક્સની સ્થિતિ, આવક સ્ત્રોત, સ્રોતના પુરાવા અને ફેરફાર થતા નિયમોને આધારે નિર્ણય બદલાઈ શકે છે. કોઈ મોટો નાણાકીય પગલું લેતા પહેલા ચાર્ટર્ડ એકાઉન્ટન્ટ અથવા ટેક્સ સલાહકારની સલાહ લેવી જરૂરી છે.