પ્રેગ્નન્સી પૂર્ણ થતાં પછી ઘણી મહિલાઓ દ્વારા યોનિમાંથી વ્હાઈટ યા લીલાછમ રંગનું ડિસ્ચાર્જ થવાનો અનુભવ થાય છે. આ માટે લગતી-જવાની માહિતી ન મળવાથી ઘણીવાર ચિંતાઓ ઊભી થાય છે—કે શું વાત સામાન્ય છે, કે કોઈ સમસ્યા છે? આ લેખમાં આપણે વિગતવાર જોઈશું કે વ્હાઈટ ડિસ્ચાર્જ કેમ થાય છે, કેટલા સમય સુધી ચાલે છે, ક્યારે ગંભીર બની શકે છે અને શું કરવું જોઈએ.
હાલમાં શુંervers નિવાર્ય?
પ્રથમ તો સમજવું જરૂરી છે કે માત્ર “વ્હાઈટ ડિસ્ચાર્જ” બહુ શક્ય છે કે વિકાસકારી અથવા સુધારવાની પ્રક્રિયાનો ભાગ છે. પરંતુ કોઇ માત્ર “સફેદ/વ્હાઈટ” ઘટના નથી, તેને સાથે સમયગાળો, માત્રા, રૂપ, દુર્ગંધ, સાથે-સાથે કોઈ લક્ષણ છે કે નહીં તે પણ મહત્વપૂર્ણ છે.
શું છે “લોચિયા” (Postpartum Discharge)?
પ્રેગ્નન્સી બાદ જન્મ પછી મહિલાના ગર્ભાશય (યુટ્રસ) અને તેના આસ-પાસના પેશીઓ, હોર્મોનલ સ્તર, સ્રાવિત ટિશ્યૂ અને લોહ — આ બધાનો સંયોજન બનાવે છે જેને “લોચિયા” કહેવામાં આવે છે.
સ્રાવમાં લોહ, મુકોસ, યુટ્રસની અંદરની પર્દીનો અંશ, સ્રાવિત પ્રવાહી વગેરે શામેલ હોય છે.
લોચિયાનો ક્રમ બરાબર રીતે ચાલવો એ સ્વસ્થ રિકવરીનો સંકેત છે.
સમયગાળા અને રંગમાળાની ફિલોસફી
ઉદાહરણ તરીકે, એક સામાજિક વિવરણ મુજબ:
- પ્રથમ દિવસોમાં: તેજ લાલ રંગ, થોડા બ્લડક્લોટ્સ — કારણ કે પ્લેસેંટાની જોડાણવાળી જગ્યા પરથી લોહ આવું હોય છે.
- ૧–૩ અઠવાડિયા પછી: লાલમાંથી ગુલાબી કે બ્રાઉનિશ રંગ પહોંચે છે, માત્રા ઘટે છે.
- આગળ: પીળા કે સફેદ (વ્હાઈટ) પ્રકારનું ડિસ્ચાર્જ જોવા મળે છે. આ દબાણ, યુટ્રસનું સંકોચન અને લોસResidual ટિશૂ અને સ્રાવ સાફ થવાના ભાગરૂપે છે.
- સામાન્ય રીતે ૪–૬ અઠવાડિયામાં મોટાભાગે પૂરો થાય છે; પરંતુ કેટલીક મહિલાઓમાં વધુ સમય સુધી ચાલે તેવી શક્યતા છે.
આને સરળ રોજિંદા ભાષામાં સમજી શકાયઃ શરીર “જન્મ પછીનું વ્યવસ્થિત સ્વીકાર” કરી રહ્યું છે — યુટ્રસ પોતાની સામાન્ય જેટલી માપvāપર પાછો આવતા અને અંદરની સ્રાવિત સામગ્રી બહાર આવતી.
વ્હાઈટ ડિસ્ચાર્જ કેમ થાય છે?
પોતાની ગાયનેકોલોજો વિજ્ઞાનાત્મક રૂપે નીચેના કારણો સમજાવે છે:
- પ્રેગ્નન્સી દરમિયાન હોર્મોનલ પરિવર્તનો: એસ્ટ્રોજન, પ્રોજેસ્ટરોન, ઓક્સીટોસિનનું સ્તર બદલાય છે. જન્મ પછી આ વિસ્તારો નોર્મલ સ્થિતિમાં ફરી આવે છે. એ ફેરફારો યોનિમાંથી ટેશ્યુ, સ્રાવિત પ્રવાહી અને મુકોસને બહાર કાઢવામાં યોગદાન આપે છે.
- યુટ્રસનું સંકોચન (ઉતરના પછી): યુટ્રસ મસમસમાં આજે થાય છે કે ગર્ભ ઊંડાણમાંથી બહાર આવેલી સામગ્રી સફાઈ કરે. તે સમયે — ડિસ્ચાર્જ વધવી શકે છે.
- સ્તનપાન (બ્રેસ્ટફીડિંગ) સંદર્ભે: જો મહિલા સ્તનપાન કરે છે તો ઓક્સીટોસિન વધે છે, જે યુટ્રસના સંકોચનમાં મદદ કરે છે અને કદાચ લોચિયાનું ઝડપથી પુરુ થવામાં યોગદાન આપે છે.
- ગોપનીય શૂસક્તત્વ: યુટ્રસની અંદરની પર્દી સ્વસ્થ રીતે બહાર આવે ત્યારે “પાંદરું/સફેદ પ્રવાહી” બને છે — જે “લોચિયા અળબા” તરીકે ઓળખાય છે.
કેટલો સમય સામાન્ય છે?
નીચેનો ચાર્ટ ઉપલબ્ધ છે, જે સમજવા સહાયક છે:
| સમયગાળો | રંગ/સ્થિતિ | ટિપ્પણી |
|---|---|---|
| 0-3 દિવસ | કાળો/રીત રથડ્યા લાલ | સામાન્ય છે – પ્રમાણ વધુ હોઈ શકે છે |
| 4-10 દિવસ | ગુલાબી/બ્રાઉનિશ | લોહી ઘટાડે છે, મુકોસ વધે છે |
| 10-૨૮ દિવસ | પીળા/ક્રીમી/સફેદ | “લોચિયા અળબા” દરમિયાન – મોટા ભાગે જયારે લોહી ઘટી ગયું હોય |
| 4–6 સપ્તાહ આગળ | અતિ ઓછા પ્રવાહી, સામાન્ય યોનિ ડિસ્ચાર્જની જેમ | પુનઃસ્વસ્થતા સૂચવે છે |
sources:
આનો અર્થ એ કે ૪–૬ અઠવાડિયા સુધી “વ્હાઈટ/ક્રીમી પ્રકારનું” ડિસ્ચાર્જ લાંબુ ચાલી શકે છે પણ જો સમય પછી પણ ચાલુ રહે છે તો ચકાસણી જરૂરી છે.
ક્યારે ગંભીર બાબત બની શકે છે?
જો નીચેના લક્ષણો જોવા મળે તો તરત સંપર્ક કરવો જોઈએ — કારણ કે આ સંભવિત સંકટની સૂચી છે:
- ડિસ્ચાર્જમાં બળતર, દુર્ગંધ, ગંધ વધી ગઈ છે. એ ઈન્ફેક્શનનું સંકેત હોઈ શકે.
- સતત તાજું લાલ લોહી, clots ( મોટી ગોલફ બોલ જેટલી ) આવું.
- પેટનાં નીચે ભાગમાં તિવ્ર દુખાવો, જાય તે રીતે યુટ્રસને દબાવવાની – ચકાસણીની જરૂર છે.
- બફાર (ફીડ) / જ્વર / સોજો / લાલાશ/ ચસી – આ ઈન્ફેક્શન અથવા પોશ્ટપાર્ટમ જટિલતાની ઓળખ હોઈ શકે છે.
ઉપરોક્તમાં કોઇપણ લક્ષણ જો જોવા મળે તો “આપેક્ષા કરતા બહાર નીકળવું” સમજે અને તાત્કાલીક ગાયનેકોલોજિસ્ટની સલાહ લેવી.
સંભાળ-ઉપાયો
સ્વસ્થપણે રિકવરી માટે નીચેની બાબતો ફાયદાકારક છે:
- સેનિટરી પેડ ઉપયોગી બનાવો; બની શકે તો ટેમ્પોનું ઉપયોગ ૪-૬ અઠવાડિયા સુધી ટાળો.
- વ્યક્તિગત ગોપનીયતા અને સ્વચ્છતા જાળવો: યોનિ આસપાસ સફાઈ, સીધી રીતે આગળથી પાછળ તરફ સાફવું.
- હલકી સ્વેચ્છા઼ધારિત અવસ્થા: તુરંત ભારે કાર્ય / અધિક ચાલ-ચાલવું એ ડિસ્ચાર્જને વધારી શકે છે.
- પોશ્ટપાર્ટમ આરામ: મન અને શરીર બંને માટે જરૂરી છે — જ્યારે યુટ્રસને તેમની પોરણા પર ફરે છે.
- સંતાનને જન્મ પછી સ્તનપાન અથવા આયોજિત પસંદગી હોય તો માતાપિતા/ડૉકટરોની માર્ગદર્શન લેવું.
- ડાઈટ અને હાઈડ્રેશન: પૂરતું પીવું, પોષકાહાર લેવો — શરીરમાં ટિશ્યૂ રિકવર કરવા સહાય.
- મર્યાદિત શારીરિક કાર્યવાહી: ખાસ કરીને પ્રસવ પછી ૬ અઠવાડિયા દરમિયાન વધુ ભારે વજન ઉઠાવવું, દોડવું વધુ ન કરો.
- સંવાદ: કોઈ અસારામ્પૂર્વકનું લક્ષણ અનુભવશો તો નિષ્ણાત-ગાયનેકોલોજિસ્ટ-ની મુલાકાત લેજો.
કેટલાક મિસકન્સેપ્શન અને સ્પષ્ટીકરણ
- ❌ “સફેદ ડિસ્ચાર્જ = ‘કોઈ ઈન્ફેક્શન’ હોતું જ નથી.” હા, સામાન્ય રીતે એ સ્વસ્થ રિકવરીનું સંકેત છે.
- ✅ “ડિસ્ચાર્જ પૂર્ણ થવો જોઈએ” પણ દરેક મહિલામાં સમય અલગ છે — ભારે પ્રમાણ, પ્રસવની રીત (સેજરિયન કે વાયજિટલ) અને સ્તનપાનની સ્થિતિ પ્રમાણે પરિવર્તિત.
- ❓ બિલકુલ Ausland / મોટું પ્રવાહી / લીલું / હેવી ગંધ વાળી ડિસ્ચાર્જ—આ સર્જરી, ઈન્ફેક્શન, રીટેંડ પદાર્થ જેવી પરિસ્થિતિ માટે સમર્પિત છે.
- 😊 જો “સ્નાયુ/કટોકટી/વધુ પડતી ગંદકતા વિના” નોર્મલ રીતે ઘટાડાય છે તો મનમાં વધુ ચિંતાની જરૂર નથી.
નિષ્કર્ષ
પ્રેગ્નન્સી પછી યોનિમાંથી થતા સફેદ/ક્રીમી પ્રકારના ડિસ્ચાર્જ (લોચિયા અળબા) کاટોકટી વખ્ત સુધી જગ્યા — સામાન્ય છે અને શરીરની સ્વયંચલિત સ્વસ્થતા માટે અનુરૂપ છે. પરંતુ લક્ષણો, સમયગાળો અને રજૂઆત જો ઉપરોક્ત નિયમોને અનુસરે નહીં તો નિષ્ણાતની સલાહ લેવી અતિ મહત્વપૂર્ણ છે.
તમારી આગળની સફર નિર્વિઘ્ન, આરોગ્યદાયક અને આત્મવિશ્વાસપૂર્ણ બને તે માટે અને પુનઃશક્તિશાળી થતા માટે દેવામાં આવેલી સૂચનાઓને ધ્યાનમાં લેવું શ્રેષ્ઠ છે.
નોટ
આ લેખમાં આપેલી માહિતી સામાન્ય શૈલીમાં “જાણકારી આપવી” માટે છે. કોઈ વ્યક્તિગત આરોગ્ય પરિસ્થિતિ માટે કે નિર્દિષ્ટ સારવાર માટે તબીબી નિષ્ણાતની સલાહ લેવી અતિઆવશ્યક છે. લેખમાં દર્શાવાયેલી વાતો અસમાનય પરિસ્થિતિઓ સાથે મર્યાદિત હોઈ શકે છે — તમારા માટે યોગ્ય માર્ગદર્શન માટે દાયકાત્રિક ગાયનેકોલોજિસ્ટની મુલાકાત લેવી શ્રેષ્ઠ રહેશે.
