પરિચય
ભારત, જે દુનિયાનો બીજો સૌથી મોટો ખાંડ ઉત્પાદક દેશ છે, હવે આવનારી સિઝનમાં ખાંડની નિકાસ કરવા તૈયાર છે. 1 ઓક્ટોબરથી શરૂ થનારી 2025-26ની નવી પાક સિઝનમાં દેશ પાસે પૂરતો સ્ટોક રહેશે, જેના કારણે સરકાર નિકાસ માટે મંજૂરી આપી શકે છે. આ સમાચારથી ખાંડ ઉદ્યોગ, વૈશ્વિક બજાર અને ખેડૂતોમાં ભારે ચર્ચા ચાલી રહી છે.
ભારતનો ખાંડ ઉત્પાદન અને નિકાસ – હાલની સ્થિતિ
ભારત દર વર્ષે કરોડો ટન ખાંડનું ઉત્પાદન કરે છે. છેલ્લા કેટલાક વર્ષોમાં શેરડીમાંથી ઇથેનોલ ઉત્પાદન પર સરકારનું ધ્યાન કેન્દ્રિત થયું છે, જેના કારણે ખાંડની નિકાસ પર મર્યાદા આવી હતી.
- ચાલુ માર્કેટિંગ વર્ષ (ઓક્ટોબર 2024 – સપ્ટેમ્બર 2025) માં ભારતે 10 લાખ મેટ્રિક ટન (MT) ખાંડ નિકાસની મંજૂરી આપી હતી.
- 2025-26ની સિઝનમાં નિકાસનું પ્રમાણ વધારે થવાની શક્યતા છે, કારણ કે ઉત્પાદન વધે તેવી ધારણા છે.
2025-26 માટેના અંદાજ (Indian Sugar & Bio-Energy Manufacturers Association મુજબ)
| માપદંડ | 2024-25 | 2025-26 (અંદાજ) | ફેરફાર |
|---|---|---|---|
| કુલ ઉત્પાદન (Million MT) | 33.5 | 34.9 | +1.4 |
| સ્થાનિક વપરાશ (Million MT) | 28.0 | 28.5 – 29.0 | +0.5 |
| ઇથેનોલ ઉત્પાદન (Billion Litres) | 4.2 | 4.8 | +0.6 |
| શરૂઆતનો સ્ટોક (Million MT) | 8 | 5 | -3 |
| નિકાસની સંભાવના (Million MT) | 1 | 3-4 (અંદાજિત) | વધતી |
ઇથેનોલ ઉત્પાદન – એક નવો માઈલસ્ટોન
- 2025-26ની સિઝનમાં શેરડીમાંથી લગભગ 4.8 અબજ લિટર ઇથેનોલનું ઉત્પાદન થવાની ધારણા છે.
- આ અત્યાર સુધીનું સૌથી મોટું ઉત્પાદન હશે.
- ઇથેનોલ બ્લેન્ડિંગથી ભારતનું તેલ આયાત પરનું નિર્ભરપણું ઘટશે.
- સાથે સાથે, ખેડૂતોને શેરડી માટે ઊંચી માંગ મળશે.
વૈશ્વિક બજાર પર ભારતની નિકાસનો પ્રભાવ
ભારતની ખાંડ નિકાસ વૈશ્વિક ભાવોને સીધી અસર કરશે.
- સપ્લાય વધશે: ભારત નિકાસ શરૂ કરશે તો આંતરરાષ્ટ્રીય બજારમાં ખાંડનો પુરવઠો વધી જશે.
- ભાવમાં દબાણ: વધેલા પુરવઠાથી વૈશ્વિક ખાંડના ભાવ ઘટી શકે છે.
- આયાતી દેશોને ફાયદો: એશિયન દેશો, મધ્ય પૂર્વ અને આફ્રિકાના દેશોને સસ્તી ખાંડ મળી શકે છે.
- સ્થાનિક બજાર પર અસર: સરકાર સ્થાનિક ખાંડના ભાવને સંતુલિત રાખવા માટે નિકાસની મર્યાદા નક્કી કરશે.
શેરડીના ખેડૂતો માટે ફાયદો
- સરકાર નિકાસ મંજૂર કરે તો ખાંડ મિલોને વધુ ભાવ મળશે, જેનાથી ખેડૂતોને સમયસર ચૂકવણી થઈ શકે.
- લઘુત્તમ ટેકાના ભાવ (MSP) પર સરકારનો ટેકો વધશે.
- ખેડૂતોને શેરડીના પાક માટે પ્રોત્સાહન મળશે.
ભારતનો ખાંડ ઉદ્યોગ – આંકડા સાથેની ઝાંખી
- વિશ્વમાં સ્થાન: બીજો સૌથી મોટો ઉત્પાદક
- ભારતનું ઉત્પાદન: દર વર્ષે 33-35 મિલિયન MT
- ગ્રાહકોની સંખ્યા: ખાંડ ભારતના દરેક રાજ્યમાં જીવન જરૂરી વસ્તુ
- મુખ્ય રાજ્યો: ઉત્તર પ્રદેશ, મહારાષ્ટ્ર, કર્ણાટક, ગુજરાત, તમિલનાડુ
પડકારો અને જોખમો
- વર્ષા પર નિર્ભરતા: શેરડીના પાક માટે સારું વરસાદ આવશ્યક છે.
- પર્યાવરણ પર અસર: વધુ શેરડી ઉત્પાદનથી પાણીની ખપત વધી શકે છે.
- વૈશ્વિક સ્પર્ધા: બ્રાઝિલ, થાઈલેન્ડ જેવા દેશો સાથે સ્પર્ધા કરવી પડશે.
- સ્થાનિક ભાવનું સંતુલન: નિકાસથી સ્થાનિક બજારમાં ભાવ વધ્યા તો સરકાર પર દબાણ આવી શકે છે.
નિકાસથી સરકારને ફાયદા
- વૈશ્વિક બજારમાં ભારતનું સ્થાન મજબૂત બનશે.
- વિદેશી કરન્સીમાં કમાણી વધશે.
- ‘Make in India’ ને પ્રોત્સાહન મળશે.
- ખેડૂતોની આવક વધારવાનો સરકારનો લક્ષ્ય પૂરો થશે.
નિષ્ણાતોની મત
બજાર નિષ્ણાતો માનતા છે કે આવનારા વર્ષમાં ભારત ખાંડ નિકાસ વધારશે, જે દેશની અર્થવ્યવસ્થાને ફાયદાકારક સાબિત થશે. જોકે, સરકારને સ્થાનિક ભાવ, ખેડૂતોના હિત અને વૈશ્વિક દબાણ વચ્ચે સંતુલન જાળવવું પડશે.
તારણ
ભારત 2025-26ની સિઝનમાં પૂરતો સ્ટોક અને ઉત્પાદન સાથે ખાંડ નિકાસ કરવા તૈયાર છે.
- ખેડૂતોને લાભ મળશે,
- સરકારને નિકાસથી કમાણી થશે,
- અને વૈશ્વિક બજારમાં ભારતની પોઝિશન મજબૂત બનશે.
જોકે, પડકારો પણ છે – ખાસ કરીને પર્યાવરણ, સ્થાનિક બજાર ભાવ અને વૈશ્વિક સ્પર્ધા.
📌 Note:
આ લેખમાં આપેલી માહિતી માત્ર જાહેર માહિતી અને શૈક્ષણિક હેતુ માટે છે. આ કોઈપણ પ્રકારની ટ્રેડિંગ કે ઈન્વેસ્ટમેન્ટ સલાહ નથી. નીતિ, ભાવ અને નિકાસ સંબંધિત અંતિમ નિર્ણય માટે સત્તાવાર સરકારની જાહેરાતોને જ આધારે રાખવી.
